Mạch Đốc và Nhâm

Lại luận về hai mạch Đốc và Nhâm. Đốc có ý nói là thâu tóm, là nơi tụ hội của các mạch đương, là đường chủ mạch của nam giới. Mạch Đốc đi ở giữa dọc lưng thuộc dương, từ huyệt Trường cường (chỗ lâm dưới xương cùng đít) theo giữa sống lưng đi lên tới huyệt Ngận giao thì ngùng (lợi răng hàm trên).

Mạch Nhâm có nghĩa là nhậm là sử dụng, gọi là nguồn sinh dưỡng, là chủ mạch của nữ giới, Mạch Nhâm đi dọc ở giữa bụng, thuộc âm; từ huyệt Hội âm (ở giữa chỗ khoảng cách của lỗ đít với bộ sinh dục) đi dọc theo phía bụng lên tới huyệt Thửa tương thì ngừng (chỗ lõm ở dưới môi dưới). Dày là nơi đường mạch đi từ huyệt Thtía tương vào chân kẽ răng ngay chính giữa lợi răng, là nơi hội họp của mạch Nhâm và Đốc.

Luận về mạch thai – qua một hai kỳ không thấy kinh ấn vào mạch hai bộ xích thấy sác mà hoạt, nhịp mạch không bị gián đoạn, đó là mạch có thai. Sác là biểu hiện nhiệt, hoạt là biểu hiện có huyết tụ hội lại; nên lấy dấu hiệu mạch hoạt làm chứng nghiêm. Mạch bộ Xích bên tả sác hoạt là thai con trai. Mạch bộ Xích bên hữu sác mà hoạt là thai con gái. Đó là sự phân biệt về sự giống và khác nhau của âm dương.